Seminarium

    Międzynarodowe seminarium Wspólnota wyobrażona. Pisarki Europy Środkowej wobec problemów literackich, społecznych i politycznych lat 1914-1944/1945 odbyło się w dniach 21-22 kwietnia 2016 w Warszawie, w Instytucie Badań Literackich PAN.


    Seminarium było poświęcone środkowoeuropejskiej prozie kobiecej. Jego założeniem było wyjście poza bilateralny układ polsko-ukraiński i pokuszenie się o refleksję na temat jakości i znaczenia prozy kobiecej w naszej części Europy, całkowicie przebudowanej po I wojnie, a od lat 30. ubiegłego stulecia zmierzającej do nowej katastrofy.


    Seminarium było prowadzone w języku polskim, ukraińskim i angielskim.


    Część referatowa seminarium, na której zostały zaprezentowane wyniki projektu i nie tylko, dotknęła dwu najistotniejszych wymiarów twórczości kobiecej w latach 1914-1944: presji rzeczywistości historycznej i politycznej oraz próby artystycznego opanowania tego chaosu. Stąd dwa główne hasła tej części obrad:


    I. Wobec historii i polityki. Strategie kobiecego zaangażowania i aktywności
    W części tej zostały zaprezentowane biografie pisarek i ich losy, a także ich stosunek do konkretnych wydarzeń politycznych, wrażliwość społeczna i działalność publicystyczna. Została ukazana kobieca empatia – i jej granice.


    II. Czytanie nowoczesności: między modernizmami a awangardami XXX-lecia międzywojennego
    W tej części zostały zaprezentowane indywidualne strategie artystyczne rozumiane jako próba opanowania chaosu oraz takie zagadnienia jak: reinterpretacja tradycji literackiej i poszukiwanie nowej formy i dzisiejsze odczytania prozy XXX-lecia międzywojennego w perspektywie komparatystycznej. Zastanawialiśmy się, czy można mówić o komparatystyce kobiecej oraz czy pojęcie Europy Środkowej ma komponent kobiecy, a jeśli tak, to jak może on być zdefiniowany.
    Konferencji towarzyszyły panele z udziałem wybitnych współczesnych pisarzy/pisarek środkowoeuropejskich oraz wybitnych badaczy literatury i kultury Europy Środkowo-Wschodniej.


    Panel I: Europa Środkowa – jako przestrzeń literacka


    Podczas panelu próbowaliśmy opowiedzieć, jak tę część świata postrzegają pisarze, co ich ciekawi, przyciąga, przeraża i bawi. Czy są takie tematy środkoweuropejskie, których podjęcie uważają za swój obowiązek, konieczność. Czy wektory zainteresowań zmieniły się w ostatnich latach? Na jakie trudności natrafiają tłumacze? Czy rozumiemy, chcemy rozumieć naszą historię? W jakim kierunku ona zmierza?


    Panel II: Proza kobieca lat 1914-1944. Wiek dojrzałości


    Podczas panelu rozmawialiśmy o miejscu kobiet na literackich mapach Polski, Ukrainy, Czechosłowacji (wówczas), Litwy, Rosji w okresie międzywojennym. Co się wtedy zmieniło? Jak zmieniała się twórczość kobiet w tym czasie? Poruszyliśmy takie zagadnienia jak: sytuacja historyczna a literatura; mapa polityczna a mapa literacka; problem wielokulturowości: kultura dominująca i kultury peryferyjne (problem przezroczystości w społeczeństwie wielokulturowym – istnieć i być niezauważonym przez innych; sposób funkcjonowania pisarek w warunkach wielokulturowości: razem czy obok?); międzywojnie jako epoka przyśpieszonego dojrzewania - kumulacja przemian społecznych i poszukiwań artystycznych; wolność artystyczna i jej ograniczenia; samoorganizacja świata literackiego; działalność kobiet.
    Poniżej prezentujemy szczegółowy program dwudniowego seminarium:



Seminarium polsko-ukraińskie.


Wspólnota wyobrażona. Pisarki Europy Środkowej wobec problemów literackich, społecznych i politycznych lat 1914-1944/1945
Warszawa-Lwów-Kijów,
21 i 22 kwietnia 2016 roku

Miejsce obrad: Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa, Pałac Staszica, Sala Mickiewiczowska,
nr 144 (I piętro)

Abstrakty wystąpień polskich

Abstrakty wystąpień ukraińskich


21.04.2016 (czwartek)

9:00-9:30 Rejestracja uczestników
9:30-10:00 Otwarcie seminarium przez Dyrekcję IBL PAN
Dwugłos o projekcie – Grażyna Borkowska, Aleksandra Hnatiuk




I. Kobiety, polityka, zaangażowanie (10:00-12:00)

10:00-10:20 Łesia Demśka-Budzuliak (Ukraińska Akademia Nauk, Kijów), Від Мавки до Кассандри. Жіночий голос у тоталітарному дискурсі. (На матеріалі українського літературно-критичного дискурсу Центральної України 20-30-х рр. ХХ ст.) [Od Mawki do Kassandry. Kobiecy głos w dyskursie totalitaryzmu. Na materiale ukraińskiego krytyczno-literackiego dyskursu Ukrainy Centralnej w latach 20. i 30. XX w.]

10:20-10:40 Sylwia Wójtowicz (UWr, Wrocław), Mileny Rudnickiej wizja wspólnoty ukraińskiej w kontekście problemów społeczno-politycznych okresu międzywojennego

10:40-11:00 Katarzyna Glinianowicz (UJ, Kraków), Ukrainka irredenta? Polskie, ukraińskie, moskalofilskie wyobrażenia o polityczności kobiety w tekstach galicyjskich początku XX w.

11:00-11:20 Monika Świerkosz (UJ, Kraków), Niezgoda i niezaangażowanie. Stanisława Przybyszewska i Maria Dąbrowska wobec problemów politycznych i ekonomicznych dwudziestolecia międzywojennego

11:20-11:40 - Іhor Nabytowycz (UMCS, Lublin), Ідеологічні та ідейно-естетичні концепції Дарії Віконської в контексті мистецьких та політичних ідей міжвоєнного двадцятиліття [Ideologiczne i estetyczno-ideowe koncepcje Darii Wikońskiej w kontekście artystycznych i politycznych idei dwudziestolecia międzywojennego]

11:40-12:00 Dyskusja

12:00-13:00 Przerwa obiadowa

II Oblicza modernizmów (13:00-14:40)
13:00-13:20 Magdolna Balogh (Węgierska Akademia Nauk, Budapeszt), Strategie pisarskie w obliczu modernizmów: Margit Kaffka (1880-1918) i Anna Lesznai (1885-1966)

13:20-13:40 Nadija Poliszczuk (Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki, Lwów), Мова кохання в жіночій модерністичній прозі: західноєвропейська модель versus східноєвропейська модель [Język miłości w modernistycznej prozie kobiecej: model zachodnioeuropejski versus model wschodnioeuropejski]

13:40-14.00 Barbara Olech (UwB, Białystok), Tradycja i nowoczesność. Świat kobiecy lat dwudziestych w felietonach Marii Grossek-Koryckiej

14:00-14:20 Danuta Sosnowska (UW, Warszawa), "Ten-Ta-To-yen": płeć i ciało w biografii i twórczości wybitnej czeskiej malarki Marii Čermínovej (Toyen)

14:20-14:40 Dyskusja

14:40-15:00 Przerwa kawowa

III Wokół wojny (15:00-16:40)
15:00-15:20 Aleksandra Hnatiuk (Studium Europy Wschodniej UW, Warszawa, Akademia Kijowsko-Mohylańska, Kijów), Wojna po wojnie. Represjonowana pamięć na przykładzie losów pisarki ukraińskiej Olgi Duczyminskiej

15:20-15:40 Anna Kieżuń (UwB, Białystok), Doświadczenie wojny w twórczości Marii Kuncewiczowej

15:40-16:00 Anna Dżabagina (UW, Warszawa), Eleonora Kalkowska wobec wojny i kryzysu – „Sein oder Nichtsein” (1930)

16:00-16:20 Monika Bednarczuk (Instytut Slawistyki Uniwersytetu w Bochum, Niemcy), Zachowawczość i radykalizm: polskie autorki konserwatywne i nacjonalistyczne wobec kwestii społeczno-politycznych lat 1914-1944 (na tle europejskim)

16:20-16:40 Dyskusja

16:40-17:00 Przerwa kawowa

17:00-18:30 Panel: Europa Środkowa jako przestrzeń literacka
Prowadzenie: Aleksandra Hnatiuk (Studium Europy Wschodniej UW, Warszawa, Akademia Kijowsko-Mohylańska, Kijów)

Goście: Andrej Chadanowicz (Białoruski PEN Club, Mińsk); Adam Pomorski (Polski PEN Club, Warszawa); Jurko Prochasko (Instytut Iwana Franki NAN Ukrainy, Lwów); Rasa Rimickaite (Warszawa/Wilno); Jiří Trávníček (Instytut Czeskiej Literatury- Państwowa Akademia Nauk).


22.04.2016 (piątek)

9:00-10:00 Baza danych Dom kobiet - spotkanie robocze

IV Doświadczenia nowoczesności (10:00-12:20)
10:00-10:20 Iwona Boruszkowska (UJ, Kraków), Auto/foto/bio/grafie. Sofii Jabłońskiej praktykowanie nowoczesności

10:20-10:40 Lena Magnone (UW, Warszawa), "Święty Charlie Chaplin". Wpływ doświadczeń kinematograficznych na prozę Stanisławy Przybyszewskiej

10:40-11:00 Ałła Tatarenko (Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki, Lwów), Жіночий роман як дзеркало епохи ("Поранений орел" Мір-Ям) [Powieść kobieca jako zwierciadło epoki („Zraniony orzeł” Mir-Jam [Milicy Jakovljević])]

11:00-11:20 Tetiana Kachak (Podkarpacki Uniwersytet Narodowy im. Wasyla Stefanyka, Iwano-Frankiwsk), Модерні тенденції міжвоєнної прози Ірини Вільде у сучасній українській літературі для дітей та юнацтва, [Modernistyczne tendencje międzywojennej prozy Ireny Wilde we współczesnej literaturze ukraińskiej dla dzieci i młodzieży].

11:20-11:40 Natalija Maftyn (Podkarpacki Uniwersytet Narodowy im. Wasyla Stefanyka , Iwano-Frankiwsk), Сюжет і композиція ранньої новелістики Ірини Вільде [Tematy i kompozycje wczesnej nowelistyki Iriny Wilde]

11:40-12:00 Iryna Rusnak (Winnicki Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny im. Mychajła Kociubińskiego, Winnica), Художня історіософія Галини Журби (на матеріалі прози міжвоєнної доби) [Artystyczna historiozofia Hałyny Żurby (na materiale prozy epoki międzywojennej)]

12:00-12:20 Dyskusja

12.20-13.30 Przerwa obiadowa

V Przestrzeń geograficzna i wyobrażona (13:30-15:10)
13:30-13:50 Lucyna Marzec (UAM, Poznań), Litwa wyobrażona Kazimiery Iłłakowiczówny

13:50-14:10 Agnieszka Gajewska (UAM, Poznań), Pisarki wobec mniejszości narodowych w dwudziestoleciu międzywojennym

14:10-14:30 Mariana Komarycia (Lwowska Narodowa Naukowa Biblioteka Ukrainy im. Wasyla Stefanyka, Lwów), "Дорогою серця": у пошуках свого й чужого світу ["Drogą serca": w poszukiwaniu swego i obcego świata]

14:30-14:50 Olga Charłan (Państwowy Uniwersytet Pedagogiczny, Berdiańsk), Історія життя Наталі Забіли на тлі радянської епохи: зламана доля чи літературний успіх? [Historia życia Natalii Zabiłej na tle epoki radzieckiej: złamany los czy sukces literacki?]

14:50-15:10 Dyskusja

15:10-15:30 Przerwa kawowa

15:30-17:00 Panel historycznoliteracki: Proza kobieca lat 1914-1944. Wiek dojrzałości
Prowadzenie: Grażyna Borkowska (Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa)

Goście: Krystyna Pietrych (UŁ, Łodź); Piotr Mitzner (UKSW, Warszawa); Joanna Goszczyńska (UW, Warszawa); Danuta Sosnowska (UW, Warszawa); Katarzyna Kotyńska (Instytut Slawistyki PAN); Ołena Hałeta (Narodowy Uniwersytet im. Iwana Franki, Lwów).

17.00-17.30 Podsumowanie seminarium